Dlaczego osoby zdradzone dają kolejną szansę zamiast odejść

Dlaczego osoby zdradzone dają kolejną szansę, przyzwalając na kolejne nadużycie zamiast odejść

Definicja zdrady

„Zdrada to poczucie bycia zranionym przez celowe działanie lub zaniechanie osoby, której się ufało” – obejmuje czynne zburzenie zaufania (np. niewierność, nie tylko w sensie fizycznym!), zatajanie informacji, manipulację lub „mentalne skażenie” (mental contamination) oraz niewierność obejmuje rownież bycie osobą uzależnioną substancyjne lub behawioralnie  (wybór substancji/zachowania ponad dobro relacji), kiedy nałóg jest stawiany ponad związkiem. 

🔑 Kluczowe cechy:

• Zaufanie jako fundament relacji.
• Intencjonalność – nie przypadek, lecz świadome naruszenie.
• Naruszenie zasad lojalności i granic (jawnych czy domniemanych).
• Powoduje głęboki emocjonalny wstrząs – gniew, trauma, utratę tożsamości i poczucia bezpieczeństwa.

🧠 2. Koncepcja Betrayal Trauma (Trauma wskutek zdrady)

Termin wprowadzony przez Jennifer Freyd (1994): trauma, która pojawia się, gdy osoba, na której byliśmy zależni lub zaufaliśmy – np. opiekun dziecka, partner, instytucja – narusza naszą integralność psychiczną lub fizyczną.

🔍 Charakterystyka:

• Dochodzi do rozproszenia świadomości (dissociation) – by utrzymać relację zależności.
• Inne symptomy: amnezja traumy, głęboki wstyd, przejęcie odpowiedzialności za zdradę („to moja wina”).
• W porównaniu z PTSD, bardziej dominują rachunki emocjonalne, wstyd, a mniej klasyczne objawy flashbacków.

🔢 3. Typy zdrady / betrayal trauma

1. Zdrada romantyczna/intymna: niewierność, nieuczciwość, zaniedbanie – prowadzi do PTSD‑podobnych objawów, osłabienia samooceny, lęku w relacjach.
2. Zdrada rodzinna / childhood betrayal: przemoc od opiekunów → silne zaburzenia przywiązania i traumatyczne konsekwencje emocjonalne.
3. Zdrada instytucjonalna: gdy system lub instytucja (np. szpital, szkoła, prawo) zawodzą – wzmacnia poczucie osamotnienia i obcości.
4. Zdrada kulturowa: wewnątrz grup mniejszości – naruszenie solidarności grupowej jest szczególnie bolesne.

⚠️ 4. Konsekwencje psychologiczne

• Mental contamination – poczucie wewnętrznego „zabrudzenia”, bez potrzeby kontaktu fizycznego .
• Objawy PTSD – lęk, powtórne przeżywanie, unikanie, często związane z relacją, a nie tylko zdarzeniem.
• Dysocjacja / amnezja traumy – „betrayal blindness” – mechanizm obronny w relacjach zależnych.
• Depresja, lęk, obniżenie samooceny – szczególnie po zdradzie w relacjach intymnych lub rodzinnych.
• Problemy psychosomatyczne – bóle, dolegliwości związane z chronicznym stresem i alexithymią.

🩹 5. Model leczenia i proces odbudowy

• Uświadomienie zdrady – przerywanie „ślepoty zdrady” przez bezpieczne powtarzanie historii traumy.
• Somatyczne intercepcja – odbudowa połączenia z ciałem po dysocjacji.
• Psychoedukacja o mechanizmach przetrwania – normalizacja wstydu, winy i nieświadomości traumatycznej.
• Terapia współczująca – budowanie poczucia samo-wartości i bezpiecznego kontaktu emocjonalnego z terapeutą.

✅ 6. Podsumowanie

• Zdrada = celowy, intencjonalny, relacyjny akt łamania zaufania → silne efekty emocjonalne i psychosomatyczne.
• Betrayal trauma to specyficzny rodzaj urazu z powodu zależności – często prowadzi do dysocjacji i „ślepoty przed zdradą”.
• Proces zdrowienia wymaga przywrócenia świadomości, obudzenia ciała, przyjęcia emocji i pracy terapeutycznej opartej na zaufaniu i współczuciu.

Bardzo ważne pytanie – i dotykające istoty traumy relacyjnej. Oto psychologiczne wyjaśnienie, dlaczego osoba zdradzona nie potrafi ponownie zaufać sprawcy zdrady oraz dlaczego bez terapii nie jest w stanie poradzić sobie w pełni z jej konsekwencjami.

🧠 1. Zdrada narusza fundament bezpieczeństwa psychicznego

Zaufanie to emocjonalna podstawa relacji. Gdy ktoś kogo kochamy – partner, rodzic, bliska osoba – dopuszcza się zdrady, dochodzi do psychologicznego rozłamu:

• osoba, która miała być źródłem wsparcia, staje się źródłem bólu,
• mózg interpretuje to jako zagrożenie egzystencjalne (szczególnie u osób z historią traumy),
• uruchamiają się mechanizmy obronne: dystans emocjonalny, odcięcie, nieufność, dysocjacja.

🧩 “Skoro osoba, której ufałam, mogła mnie skrzywdzić – to nikt nie jest bezpieczny.”

🩸 2. Uraz zdrady = trauma interpersonalna

Psychologia (Jennifer Freyd, 1996) opisuje zjawisko betrayal trauma, w którym osoba:

• nie może opuścić sprawcy (np. partner, opiekun),
• nie może pogodzić się z jego winą, bo grozi to rozpadem tożsamości lub całego systemu zależności,
• więc odcina dostęp do pełnej świadomości tego, co się wydarzyło („ślepota na zdradę”).

To mechanizm przetrwania – ale ma swoją cenę:

🔒 zamrożenie uczuć,

🔒 brak zaufania,

🔒 lęk przed bliskością.

🚫 3. Dlaczego nie da się „po prostu zapomnieć” lub „wybaczyć”?

🔻 Bo zdrada uruchamia:

• schematy głębokiego wstydu – “to przeze mnie”,
• schemat bezwartościowości – “nie zasługuję na szacunek”,
• schemat zagrożenia – “świat jest niebezpieczny”,
• schemat opuszczenia – “zawsze zostaję sama”.

To nie są tylko przekonania. To zakodowane w ciele i układzie nerwowym reakcje, których nie da się racjonalnie kontrolować.

⚠️ 4. Dlaczego bez terapii nie da się w pełni uzdrowić?

Zdrada:

• uszkadza system przywiązania (reaktywuje styl lękowy lub unikowy),
• tworzy błędne koło: unikanie relacji → izolacja → potwierdzenie braku bezpieczeństwa,
• powoduje intruzywne myśli, ruminacje, zaburzenia snu, objawy psychosomatyczne.

📉 Samodzielne próby radzenia sobie często prowadzą do:

• tłumienia emocji,
• zaprzeczania („to już przeszłość”),
• powtarzania szkodliwych wzorców (np. kolejna relacja z kimś przemocowym).

🩺 5. Co daje terapia?

✔️ Bezpieczna relacja z terapeutą – jako model korektywny,

✔️ Praca nad zinternalizowanym wstydem i winą,

✔️ Rozpoznanie mechanizmów obronnych (dysocjacja, kontrola, wyparcie),

✔️ Odbudowa kontaktu z ciałem i emocjami,

✔️ Nauka zdrowego przywiązania i zaufania na nowo.

🧭 Podsumowanie:

🔹 Zdrada łamie relacyjne bezpieczeństwo i niszczy system przywiązania.

🔹 Osoba zdradzona nie potrafi zaufać sprawcy, bo ten zburzył fundament bezpieczeństwa.

🔹 Bez terapii niemożliwe jest pełne emocjonalne przetworzenie zdrady i odzyskanie zdolności do bliskości.

1. Zdrada jako trauma relacyjna – naruszenie przywiązania i zaufania

Zdrada to forma traumy interpersonalnej, szczególnie gdy sprawca jest osobą budzącą zaufanie (partner, opiekun). Badania (Freyd, 1994, 1996) wskazują, że:

• Zaufanie utrzymuje stabilność psychiki,
• Zdrada narusza ten fundament, co prowadzi do głębokiego poczucia zawodu i zagrożenia,
• Osoba zdradzona przestaje czuć się bezpiecznie, co uniemożliwia odbudowę zaufania bez konfrontacji z bólem i rozczarowaniem.

2. Betrayal Trauma Theory – “ ślepowidzenie zdrady”

W celu przetrwania osoby, które nie mogły opuścić sprawcy (np. dzieci, partnerzy), często stosują mechanizm dysocjacji i amnezji traumy, aby zignorować zdradę i utrzymać relację (złudzenie, dając się nabrać na narrację sprawcy, że to np. nie miało żadnego znaczenia lub też to był jednorazowy wyskok):

• To psychiczne przetrwanie, ale niszczy zdolność do świadomości emocji i reakcji,
• Osoba zostaje bez kontaktu z własnym bólem, a więc bez mechanizmu naprawczego: zaufanie nie może być odbudowane, jeśli nigdy nie zostanie uznany fakt naruszenia.

3. Zdrada obniża zaufanie, samoocenę i zakłóca styl przywiązania

Badania wykazały:

• Negatywna korelacja między zdradą a zdolnością do zaufania innym,
• Zdrada wiąże się z obniżoną samooceną, poczuciem winy i lękiem w związkach – szczególnie w stylach ambiwalentnym/granicznym,
• Uraz zdrady zaburza style przywiązania, co skutkuje ekstremami: lękiem i unikaniem.

4. Skutki fizyczne i psychosomatyczne zdrady

W badaniach na młodych dorosłych wykazano, że betrayal trauma:

• Wywołuje więcej objawów psychosomatycznych (bóle, zaburzenia snu) niż inne formy traumy,
• Wysyła ciało w stan chronicznego stresu i „zamrożenia”, skutkiem czego jest zaburzona intercepcja i emocjonalna izolacja.

5. Dlaczego bez terapii nie da się poradzić?
6. A) Brak naprawy traumy ➝ utrzymywanie objawów

Mechanizmy unikania (dysocjacja, bagatelizowanie, wyparcie, zaprzeczanie, złudzenie) hamują przetworzenie emocjonalne i blokują naturalny przebieg leczenia.

1. B) Powtarzające się schematy

Bez terapii osoba często wchodzi w nowe związki z tymi samymi wzorcami (brak zaufania, hiperczujność, lęk). Staje się samospełniającą się przepowiednią – nie może się zranieniem przepracować i nie buduje bezpiecznego przywiązania.

1. C) Terapeutyczny związek korektywny

Tylko bezpieczna, stała relacja terapeutyczna daje możliwość synchronizacji emocjonalnej, odzyskania zaufania i nauki budowania bliskości na nowo.

✅ Podsumowanie:

1. Zdrada niszczy fundament zaufania, prowadząc do traumy interpersonalnej.
2. Mechanizmy psychiczne chronią przed świadomością bólu, ale uniemożliwiają jego przetworzenie.
3. Skutki zdrady są somatyczne, emocjonalne i interpersonalne, często trwające latami.
4. Tylko terapia umożliwia prawdziwe uzdrowienie – rozpoznanie traumy, mentalna korekta stylów przywiązania, odbudowanie zaufania w bezpiecznym, świadomym procesie.

1. Zdrada jako trauma relacyjna – naruszenie przywiązania i zaufania

Zdrada to forma traumy interpersonalnej, szczególnie gdy sprawca jest osobą budzącą zaufanie (partner, opiekun). Badania (Freyd, 1994, 1996) wskazują, że:

• Zaufanie utrzymuje stabilność psychiki,
• Zdrada narusza ten fundament, co prowadzi do głębokiego poczucia zawodu i zagrożenia,
• Osoba zdradzona przestaje czuć się bezpiecznie, co uniemożliwia odbudowę zaufania bez konfrontacji z bólem i rozczarowaniem .

2. Betrayal Trauma Theory – “zdrowe ślepowidzenie”

W celu przetrwania osoby, które nie mogły opuścić sprawcy (np. dzieci, partnerzy), często stosują mechanizm dissociation i amnezja traumy, aby zignorować zdradę i utrzymać relację:

• To psychiczne przetrwanie, ale niszczy zdolność do świadomości emocji i reakcji,
• Osoba zostaje bez kontaktu z własnym bólem, a więc bez mechanizmu naprawczego: zaufanie nie może być odbudowane, jeśli nigdy nie zostanie uznany fakt naruszenia i nadużycia.

3. Zdrada obniża zaufanie, samoocenę i zakłóca styl przywiązania

Badania wykazały:

• Negatywna korelacja między zdradą a zdolnością do zaufania innym,
• Zdrada wiąże się z obniżoną samooceną, poczuciem winy i lękiem w związkach – szczególnie w stylach ambiwalentnym/granicznym ,
• Uraz zdrady zaburza style przywiązania, co skutkuje ekstremami: lękiem i unikaniem.

4. Skutki fizyczne i psychosomatyczne zdrady

W badaniach na młodych dorosłych wykazano, że betrayal trauma:

• Wywołuje więcej objawów psychosomatycznych (bóle, zaburzenia snu) niż inne formy traumy,
• Wysyła ciało w stan chronicznego stresu i „zamrożenia”, skutkiem czego jest zaburzona intercepcja i emocjonalna izolacja  .

5. Dlaczego bez terapii nie da się sobie samemu poradzić?
6. A) Brak naprawy traumy ➝ utrzymywanie objawów

Mechanizmy unikania (dissociation, bagatelizowanie, wyparcie) hamują przetworzenie emocjonalne i blokują naturalny przebieg leczenia .

1. B) Powtarzające się schematy

Bez terapii osoba często wchodzi w nowe związki z tymi samymi wzorcami (brak zaufania, hiperczujność, lęk). Staje się samospełniającą się przepowiednią – nie może się zranieniem przepracować i nie buduje bezpiecznego przywiązania.

1. C) Terapeutyczny związek korektywny

Tylko bezpieczna, stała relacja terapeutyczna daje możliwość synchronizacji emocjonalnej, odzyskania zaufania i nauki budowania bliskości na nowo.

✅ Podsumowanie:

1. Zdrada niszczy fundament zaufania, prowadząc do traumy interpersonalnej.
2. Mechanizmy psychiczne chronią przed świadomością bólu, ale uniemożliwiają jego przetworzenie.
3. Skutki zdrady są somatyczne, emocjonalne i interpersonalne, często trwające latami.
4. Tylko terapia umożliwia prawdziwe uzdrowienie – rozpoznanie traumy, mentalna korekta stylów przywiązania, odbudowanie zaufania w bezpiecznym, świadomym procesie.

Mechanizmy kompensacyjne blokujące świadomość zdrady

1. Mechanizm zaprzeczenia (denial)

Zaprzeczenie to pierwotny mechanizm obronny, który chroni psychikę przed zbyt bolesną prawdą.

• W kontekście zdrady: ofiara może nie uznawać faktów, np. „To nie była zdrada, tylko chwilowy kryzys”.
• Służy to ochronie tożsamości i więzi: uznanie zdrady równałoby się z wewnętrznym rozpadem (trauma przywiązania).
• Badania pokazują, że osoby z historią traumy relacyjnej częściej uruchamiają nierealistyczny optymizm i racjonalizację (Freyd, 1996; DePrince & Freyd, 2004).

2. Rozszczepienie poznawcze (dissociation / splitting)

Zgodnie z teorią Betrayal Trauma (Freyd, 1996):

• Gdy sprawcą krzywdy jest osoba bliska (partner, opiekun), ofiara rozszczepia świadomość:
  • część psychiki „widzi”, co się wydarzyło,
  • druga część „nie dopuszcza” tej wiedzy, aby utrzymać relację.
• To umożliwia funkcjonowanie na co dzień bez pełnego uświadomienia bólu.

Zjawisko to przypomina tzw. „traumatyczną amnezję relacyjną” – osoba potrafi opisać wydarzenie, ale nie czuje jego emocjonalnej wagi.

3. Idealizacja sprawcy i umniejszanie własnej krzywdy

Ofiary zdrady często kompensują swój ból przez:

• Idealizowanie partnera: „On przecież jest dobry, tylko się pogubił”,
• Dewaluowanie siebie: „Może to moja wina, może nie byłam wystarczająco czuła”.

➡️ Jest to mechanizm znany z teorii przywiązania – osoby o stylu lękowym lub zdezorganizowanym są skłonne do zaprzeczania przemocy, byle utrzymać więź (Mikulincer & Shaver, 2016).

4. Samousprawiedliwienie i iluzja kontroli

Mechanizm samousprawiedliwienia polega na interpretowaniu zdarzeń w sposób, który chroni obraz świata i Ja:

• „Zasłużyłam na to”, „To się więcej nie powtórzy, bo teraz będę się bardziej starać”,
• Iluzja kontroli: ofiara wierzy, że zmieniając siebie, może wpłynąć na zachowanie sprawcy – to szczególnie silne u osób z niskim poczuciem sprawczości i wewnętrzną potrzebą bycia „ratownikiem” (Janoff-Bulman, 1992).

5. Racjonalizacja i intelektualizacja

Zdrada może zostać przekształcona w narrację „rozsądną”:

• „Każdemu może się zdarzyć”, „Ludzie nie są idealni” – to sposób na zdystansowanie się od emocji.
• Mechanizm ten blokuje dostęp do gniewu i żalu, które są konieczne do rozpoczęcia procesu żałoby i leczenia traumy (Van der Kolk, 2014).

6. Utrzymywanie „fałszywej nadziei” jako obrona

Freyd (2004) opisuje to jako tzw. betrayal blindness – psychiczna ślepota na zdradę, ponieważ uznanie jej zagrażałoby podstawowej potrzebie przynależności i bezpieczeństwa.

• Fałszywa nadzieja (np. „On się zmieni”) działa jako bufor emocjonalny i kompensuje stratę kontroli i bezpieczeństwa.

7. Mechanizm traumy więzi (attachment trauma)

• Osoba skrzywdzona nie potrafi odejść, ponieważ emocjonalnie pozostaje związana z krzywdzicielem,
• Dochodzi do psychologicznej zależności: „Tylko on zna moje słabości”, „Bez niego nie dam sobie rady”.

To efekt braku zintegrowanego wewnętrznego Zdrowego Dorosłego, który mógłby przerwać zależność i chronić „wewnętrzne dziecko” (Young et al., 2003).

✅ Podsumowanie (naukowe wnioski)

💔 Schematy Younga, które predysponują do wiązania się z partnerem zdolnym do zdrady:

🧠 Tryby i ich znaczenie:

• Tryb Podporządkowanego Dziecka – boi się konfrontacji, zostaje mimo zdrady.
• Tryb Samopoświęcającego się – racjonalizuje zdradę, broni partnera.
• Tryb Zranionego Dziecka – reaguje silnym bólem i rozpaczą, ale nie ma siły odejść.
• Tryb Krytycznego Rodzica – mówi: „Zasłużyłaś na to”.

📌 Wnioski kliniczne:

Osoby z dominującymi schematami opuszczenia, wstydu, defektywności i podporządkowania się:

• są znacznie bardziej podatne na wikłanie się w relacje, które odtwarzają ich traumatyczne dzieciństwo,
• tolerują zdradę, ponieważ nie wierzą, że mogą zasłużyć na zdrowy związek,
• nie kończą relacji, nawet jeśli są raniące – bo lęk przed samotnością i wewnętrzne przekonania są silniejsze niż cierpienie.

• Schematy predysponujące do wiązania się z partnerami zdradzającymi
• Poniższa tabela przedstawia wybrane wczesne nieadaptacyjne schematy (EMS) według terapii schematów Jeffrey’a Younga, które zwiększają ryzyko wikłania się w relacje z osobami, które zdradzają lub ranią emocjonalnie. Dołączono także narzędzie diagnostyczne do użytku klinicznego.
• Tabela 1. Schematy predysponujące do pozostawania w związkach raniących

• Narzędzie diagnostyczne: Ocena predyspozycji do wikłania się w relacje raniące
• Poniższy kwestionariusz może być wykorzystany do wstępnej oceny, które schematy dominują u pacjenta. Pacjent zaznacza, w jakim stopniu zgadza się z danym stwierdzeniem (0 – wcale, 5 – całkowicie).
• Boję się, że bliskie osoby mnie opuszczą.   [0]  [1]  [2]  [3]  [4]  [5]
• Czuję, że nie zasługuję na miłość.   [0]  [1]  [2]  [3]  [4]  [5]
• Często rezygnuję z siebie, aby zadowolić innych.   [0]  [1]  [2]  [3]  [4]  [5]
• Mam trudności z odejściem od osób, które mnie ranią.   [0]  [1]  [2]  [3]  [4]  [5]
• Czuję, że nie poradzę sobie bez drugiej osoby.   [0]  [1]  [2]  [3]  [4]  [5]
• Nie wierzę, że ktokolwiek może dać mi prawdziwe wsparcie.   [0]  [1]  [2]  [3]  [4]  [5]
• Robię wszystko, by inni mnie lubili, nawet kosztem siebie.   [0]  [1]  [2]  [3]  [4]  [5]
• W głębi duszy czuję, że coś jest ze mną nie tak.   [0]  [1]  [2]  [3]  [4]  [5]
• Interpretacja:
  – Wyniki powyżej 3 w danym pytaniu mogą wskazywać na aktywny schemat.
  – Im więcej wysokich punktacji, tym większe ryzyko wikłania się w relacje destrukcyjne.

Naukowa diagnoza problemu i skutki niepodjęcia terapii

1. Opis problemu psychologicznego

Osoba, która doświadczyła zdrady w relacji z osobą znaczącą emocjonalnie, często pozostaje w głębokim kryzysie psychologicznym. Mimo jawnej krzywdy i cierpienia, może przejawiać uporczywe przekonanie, że sprawca się zmieni, a relacja zostanie naprawiona.
To zjawisko ma podłoże w złożonych mechanizmach neuropsychicznych i psychicznych, obejmujących:
– traumę zdrady (betrayal trauma),
– nieprawidłowy styl przywiązania,
– schematy dezadaptacyjne (bezwartościowość, zależność, podporządkowanie się).

1.1 Diagnoza kliniczna (DSM-5-TR / ICD-11)

Możliwe kategorie diagnostyczne:
– Zaburzenie więzi z objawami zależności i lęku (np. w ramach zaburzenia osobowości z pogranicza – BPD),
– Złożone zaburzenie stresowe pourazowe (C-PTSD),
– Zaburzenia lękowe związane z relacjami interpersonalnymi.

2. Mechanizmy podtrzymujące problem: wyjaśnienie naukowe

2.1. Betrayal Blindness (Freyd, 1996):
– Ofiary nie rozpoznają zdrady lub minimalizują jej znaczenie – aby zachować relację.
– Chroniąc relację, tracą kontakt z rzeczywistością emocjonalną.
2.2. Poznawcze zniekształcenia i iluzja kontroli:
– Ofiara internalizuje winę, by przywrócić poczucie wpływu.
2.3. Schematy w terapii schematów (Young et al., 2003):
– Bezwartościowość/Wstyd, Zależność/Niekompetencja, Podporządkowanie się.

3. Skutki niepodjęcia terapii

– Utrwalenie traumy relacyjnej i objawów psychosomatycznych,
– Pogłębianie objawów depresyjnych, lękowych, somatyzacyjnych,
– Ryzyko powtarzania przemocowych wzorców relacyjnych,
– Trwałe trudności w relacjach interpersonalnych i emocjonalnych.

4. Podsumowanie i rekomendacje

Problem:
– Ofiara zdrady nie radzi sobie samodzielnie z jej skutkami.
Rekomendacje:
– Psychoterapia ukierunkowana na traumę relacyjną,
– Praca nad schematami i przekonaniami poznawczymi,
– Terapia somatyczna (CPT),
– Budowanie Zdrowego Dorosłego i sprawczości.

Dyskomfort jest nieunikniony, natomiast wybieranie CIERPIENIA (BO MAMY KREDY I DZIECI) jest opcjonalne, a ten rodzaj wymówki świadczy o tym jak dalece doszło już do dezintegracji osobowości i zanikania funkcji poznawczych oraz odpowiedzialności.

sesja wsparcia 1:1

jak błędy w komunikacji będą wpływać na KONIEC relacji
9 marca 2025

Jak brak ZAUFANIA przełoży się rozpad wszystkich związków?
29 stycznia 2025

Dla kogo są prosperujące związki?
21 stycznia 2025

Zdrowa konfrontacja kluczem do budowania zaufania
16 grudnia 2024

Dokąd zaprowadzi i czego jest dowodem parcie na RACJĘ
25 listopada 2024

Jak reagować na PRZEMOC w komunikacji
24 listopada 2024